Twee werelden op 1 dag

Lieve achterblijvers,

Hier lig ik dan samen met mijn man op een twijfelaar in Kaapstad. Net een half uur onder de douche gestaan, voedende creme op het gezicht en fris gewassen kleren aan. Net terug van een dag vol met emoties.
Vanochtend al vroeg richting V&A (Victoria & Alfred) Waterfront gelopen. Het koninkrijk voor de toeristen en big spenders. Dure winkels, mooie restaurants, chique appartementen, enorme jachten. Uitzicht op Robbeneiland. Shoppingparadijs, hotelketens en een hoop toeristen. Wij waren er al snel klaar mee. Ook al zagen we de aantrekkingskracht.
Na drie uurtjes wandelen en lekkere samosa's bij de foodmarket op het gemak teruggelopen onder de felblauwe lucht richting Greenpoint Port Guesthouse. Om 13.00 werden we namelijk opgehaald door Thami voor onze ontmoeting met de andere kant van Zuid-Afrika. Alhoewel, andere kant. In het centrum van Kaapstad kom je ook al diverse ingredienten van townships tegen.

Thami en taxichauffeur Maxwell kwamen ons keurig netjes bij de guesthouse ophalen. Omdat Pascal in ons emailcontact een aantal malen over District Six had gesproken gingen we via 'een omweg' richting de township. District Six is een bizar verhaal. Het gaat over onderdrukking, de wil om te willen heersen en als een peuter van drie net zolang door te gaan totdat je krijgt wat je wilt hebben. Om er dan vervolgens niet meer naar om te kijken. D6 was een multiculturele wijk dichtbij het centrum van Kaapstad. Met een bloeiende micro-economie. Niet rijk, maar op sociaal gebied een van de rijkste wijken van Kaapstad. Totdat de Zuid-Afrikaanse regering haar oog op het gebied liet vallen. Een zeer interessant gebied vanwege de ligging dichtbij de haven en het centrum. De officiele lezing van de overheid was dat er bubonic plague heerste, wat een gevaar voor de Volksgezondheid was, er teveel werd gezopen en gegokt en andere immorele praktijken plaatsvonden. Maar dat was de officiele lezing. Meer dan 60.000(!) mensen moesten huis en haard achterlaten en werden letterlijk naar andere wijken gedeporteerd (forced removal). Niet omdat het nieuw was, maar wel omdat het een steeds officieler vorm kreeg, kreeg Apartheid steeds meer vat op het land. De forced removals - waarbij bewoners 's nachts van hun bed werden gelicht en in Kwele Kwele's werden gedeporteerd - deelden bewoners naar ras in. Iedereen kreeg een 'eigen plek' toebedeeld. Moslims kwamen terecht in Bo-Kaap, de Coloureds (de mix tussen blank en domestic workers) gingen naar Woodstock. Allemaal wijken die functioneel dicht in of tegen het centrum aan liggen. De zwarte mensen gingen echter naar een plek, 14 kilometer verderop, die bekend staat als Langa (sinds 1927). Op religieuze gebouwen na werd District Six vervolgens volledig platgewalst.
Het District Six museum is zeer indrukwekkend. Veel informatie, persoonlijke verhalen, foto's en een plattegrond van de voormalige wijk. Maar volgens Thami, onze gids, is in het museum weinig plek voor de zwarte mens. De meeste foto's gaan over moslims en coloured people (gemengd ras, waarin onderscheid tussen blank + domestic worker en blank + bushman wordt gemaakt).
Na onze eerste geschiedenisles over een van de zwartere (no pun intended) pagina's van de geschiedenis, reden we onderweg naar Langa nog door D6. Een lege vlakte met hier en daar (nu pas!) wat woningen of woningen in aanbouw. De voormalige bewoners van dit district of hun nakomelingen kunnen een claim bij de regering neerleggen om hun grond terug te krijgen. Dit is een zeer moeizaam traject. Toon maar eens aan dat je daar ooit je roots had. Enorm indrukwekkend en het maakt dat je niet altijd trots bent op het menszijn. Een absolute must-do tijdens je vakantie in Kaapstad!
14 kilometer verder ligt dus Langa, een van de townships van Kaapstad. Onze gids Thami is daar geboren en getogen. Hij kent alle ins en outs en weet het prachtig te verwoorden. Nice guy met swag, maar kent zijn voorland en nog steeds is hij zich bewust van de Apartheid die zo'n krater geslagen heeft in de ontwikkeling van vele Zuid-Afrikanen.
In eerste instantie lijkt het op een van de vele Zuid-Afrikaanse wijken van Kaapstad. Maar het bloed, verdriet en boosheid druipt van de township muren af. Maar het doet Langa tekort om het bij bovenstaande beschrijving te laten. Het is ook een plek van kansen zien en benutten, een hechte gemeenschap, trots zijn van waar je vandaag komt en je geschiedenis kennen.
We startten bij het informatiecentrum. Een mooi gebouwtje met een theater, een pottenbakkerij, een heuse koffiebar (begonnen door een jongen die kansen zag) en vele bewoners die daar een allerlei mooie handcrafted souvenirs en schilderen maken. Na een rondleiding en een prive-workshop Djamba voor Pascal, die dus over een enorm ritmegevoel blijkt te beschikken na jarenlang de blokfluit ter hand te hebben genomen, gingen we het township verder verkennen. Het is een gebied met enorm veel gezichten. Ook hier heb je een verdeling tussen straatarm, arm, werkend en het Beverly Hills van de township. Elke wirwar van straatjes heeft zijn eigen karakteristieken. Er zijn flatgebouwen, krotten, 'mooie' appartementen met zonnepanelen en warmwatergeisers door de regering neergezet, bouwvallen, en stenen huisjes. Er zijn smoezelige baby's en tieners die in schooluniform luid kletsend door de straten onderweg naar huis zijn. Er zijn kinderen met een telefoon, laptop en kabeltelevisie, maar er is ook dat ene jongetje met een snotsneus dat een oude chipszak en een fles water als het mooiste speelgoed ter wereld beschouwt. Bizar om te zien, voelen en ruiken. Dankzij Thami voelden we ons daar welkom. Bijna iedereen heeft een glimlach, knikje of een praatje in de aanbieding. Bijna allemaal trotse mensen op een paar lamzakken na die besloten hebben om geen deel uit te maken van de hardwerkende bevolking. Ja, er wordt gedronken. Ja, er is behoorlijke armoede. Ja, drugsgebruikt sluipt ook hier door de steegjes heen. Mannen en vrouwen leven daadwerkelijk in een bed (met al hun hebben en houden erop) in een ruimte die net zo groot als onze badkamer.
Maar er is ook blijdschap. Elkaar zien. Een gedeeld leven leiden waar moeders op andermans kinderen letten als er gewerkt moet worden. Toch pogen om iets van het leven te maken ook al heb je van God geen gouden lepel in je mond gekregen. Containers in felrode coca-cola kleuren waar je je haar in kan laten vlechten. Eigen scholen, zowel basis- al voortgezet onderwijs. Voor je boodschappen en andere levensbehoeftes hoef je het township niet te verlaten.
Een aantal bewoners hebben hun geluk buiten geprobeerd te vinden. Maar de meesten keren terug. Het leven daarbuiten is duur, onzeker en het gemis van vrienden en familie is groot. Hier geldt echt: Home is where the heart is.
Vrouwen, voornamelijk vrouwen, voorzien in hun levensbehoeften door bijvoorbeeld geitenkoppen te roosteren, bier te brouwen en groentes te verkopen. Sterke Afrikaanse vrouwen. Het is een mini-economie. De ene dag zal wat succesvoller zijn dan de andere.
We hebben echt de onderkant van de maatschappij gezien. En dat doet pijn. Het is oneerlijk verdeeld in deze wereld. Tegelijkertijd is daar zijn ook een les in het menszijn. Beoordeel niet op kleur, kijk naar de mensen. Maak er altijd het beste van, ook al zijn de omstandigheden niet goed. Voel verantwoordelijkheid voor het welslagen van je leven, ook al zal dat niet altijd lukken. Vergeet nooit dat een glimlach niets kost. Een praatje maken en belangstelling tonen ook niet. En vergeet nooit en te nimmer de geschiedenis. Want een geschiedenisles hebben we vandaag gehad. Iedereen kent Apartheid. Weet waar het woord voor staat. Maar dat het zo diep was doorgesijpeld in alle aspecten van het leven, daar had ik nooit zo over nagedacht. Het hele land was opgedeeld in kleur, rang en standen. Iedereen kreeg een zogeheten 'Dompas'. Een intern paspoort, waarin stond wie je was en tot welke groep je behoorde. Dit paspoort moest worden getekend door de overheid en door je werkgever. Eigenlijk stond je hele leven er in. Het zorgde ervoor dat de regering totale controle over je doen en laten had. Werkte je in Greenpoint en woonde je in Langa? Dan had je dus niets te zoeken in het centrum. Een dagje naar het strand kwam je al gauw op een boete van 15 tot 20 pond te staan. Onbetaalbaar, maar je kon het afkopen door een maand in de cel te zitten, of een maand voor nop te werken. De 'Pass Laws' stuitten (vooral voor vrouwen) op hevig verzet, maar zijn in 1986 pas afgeschaft.
Bij het 'verhuizen' van de zwarte bevolking werden complete familie's uit elkaar getrokken. Het idee daarachter was dat de zwarte mens zich dan niet langer kon voortplanten. Mannen kwamen in het township te wonen. Vrouwen en kinderen terug naar waar ze (of hun voorouders) ooit vandaan kwamen. Tien dagen per jaar kregen de mannen vakantie. Meestal rond kerst. Het kostte ze vijf dagen reizen om hun familie te bezoeken. Na twee uur konden ze dan alweer de terugreis aanvaardden om op tijd terug te zijn in het township. Na protesten, succesvol door de eerste zwarte advocaat, werden de vrouwen en kinderen weer terug gebracht het township in. Maar ook nu mochten ze niet bij elkaar wonen. Mannen woonden in zeer kleine huisjes aan de ene kant, vrouwen en kinderen aan de andere kant. Zwaar bewaakt door politie-agenten en agressieve honden mochten ze elkaar af en toe op afstand zien. De zogenaamde Lovers Lane. Maar mensen zijn onder zware omstandigheden enorm innovatief, dus ook op de Lovers Lane werden de nodige baby's verwekt.
Realiseer je je terwijl je dit leest dat het geen kwestie is van honderd jaar geleden. Het is, zeker in historisch perspectief, zeer kort geleden.
Natuurlijk waren er opstanden, protestmarsen, vrouwen die zich verenigden en hun stem lieten horen. Maar het zorgde niet snel voor echte verbeteringen. In 1960, na de arrestatie van Mandela en andere voorvechters van gelijkheid, opende de politie het vuur op mensenmassa's die door het hele land heen vreedzame protestmarsen hielden. Mensen vielen dood en gewond neer op straat. Vluchtende mensen werden achtervolgd door honden en politie-agenten. Sprongen van balkons van flatgebouwen waar ze gehoopt hadden een veilig heenkomen te vinden.
Zomaar een paar van de vele voorbeelden van het misselijkmakende Apartheidsregime.
Het was vandaag een lesje in nederigheid. En erkennen waar de mensheid toe in staat is als de verkeerde mannen/vrouwen het voor het zeggen hebben.
Apartheid is nog niet verdwenen in Zuid-Afrika. De meeste zwarte mensen ervaren het nog dagelijks. Het draagt alleen niet meer de naam Apartheid. En naar (uitgesproken) verwachting zal het nog lang duren voordat Zuid-Afrika een land van gelijkheid is. Als dat al ooit gebeurt.
Nederig zoeken we zo ons mandje op. Maar ook dankbaar dat Thami zich zo openstelde, ons meenam in de verschillende aspecten van Zuid-Afrika en ons liet kennis maken met mannen en vrouwen die ondanks de zwaarte van het leven kans zien om ook licht te verspreiden!